Keynote: Koosje Lamers - 19:30-20:20

Het belang van donkere nachten voor mens en natuur

In Europa kan 60% van de mensen de Melkweg niet meer zien in hun regio door zware lichtvervuiling. In Nederland is zelfs maar liefst 85% van het land ’s nachts continu lichter dan bij een natuurlijke volle maan. Lichtvervuiling is een groeiend, maar onderbelicht probleem: jaarlijks neemt lichtvervuiling wereldwijd met 10% toe (7% in Europa). Maar wat doet dit verlies van donkere nachten met ons als mens, en met de natuur? Omdat zo veel dieren en planten zijn aangepast op de ritmiek die wordt gegeven door dag en nacht, begeven we ons als mensheid en als natuur in een groots experiment. In deze keynote lezing gaan we in op de verrassende en fascinerende, maar soms ook vervelende, manieren waarop licht het gedrag van mens en dier beïnvloedt. Wist je bijvoorbeeld dat lichtvervuiling niet alleen de ritmiek en slaap van dieren, maar ook partnerkeuze, foerageergedrag, ecologische interacties, en navigatie kan beïnvloeden? Met behulp van de achterliggende ecologische verhalen leg ik uit hoe deze soms verrassende effecten van lichtvervuiling tot stand komen.
 
Koosje Lamers is vogelecoloog en was projectleider voor het nu afgeronde programma ‘Donkerte van de Wadden’ van de Rijksuniversiteit Groningen. Koosje deed bij het ‘Licht op Natuur’ programma onderzoek naar de effecten van lichtvervuiling op het broedgedrag van vogels, en werkte bij het Donkerte van de Wadden programma aan het creëren van bewustzijn over de effecten van lichtvervuiling op de natuur.
​

Spreker: Aaldrik Pot - 20:20-20:45​

Spoorzoeken naar nachtactieve marters

 

Veel zoogdieren, zoals boom- en steenmarter, zijn nachtactief en daardoor lastig te vinden en volgen. Kennis van diersporen kan helpen om snel in beeld te brengen of en waar de betreffende soorten in een gebied voorkomen. Sporen zijn ook een krachtig hulpmiddel om te ontdekken hoe ze leven en hoe ze het landschap gebruiken. In zijn presentatie laat Aaldrik Pot zien hoe je sporen van boom- en steenmarter kunt lezen en hoe ze een waardevolle aanvulling zijn op de moderne inventarisatiehulpmiddelen zoals wild- en warmtebeeldcamera’s. Tot slot is het zoeken en interpreteren van diersporen ook gewoon een boeiende bezigheid die je beleving van de natuur om je heen verbreedt en verdiept. 

 

Aaldrik Pot is boswachter ecologie bij Staatsbosbeheer in Drenthe en onbezoldigd marteronderzoeker. Daarnaast schrijft hij boeken en artikelen en is auteur van onder meer Het Prentenboek, een standaardwerk over pootafdrukken van zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen en ongewervelden.

​

Spreker: Jeffrey Bout - 21:05-21:30

Een nacht vol sterren

De sterrenhemel vertelt verhalen over ver weg en lang geleden. Tegenwoordig weten we hoe bijzonder het heelal is en hoe anders dan de wereld om ons heen. Die zwakke puntjes en vage vlekjes blijken het gevolg van haast onvoorstelbare gebeurtenissen: Een ster ontploft, wordt verslonden door een zwart gat, of wordt geboren uit een gaswolk.
Met deze kennis kun je uren geniet van wat er boven ons te zien is. Sterrenkundige Jeffrey Bout komt vertellen over de sterrenhemel en over hoe je deze zelf het beste kunt bekijken, met een sterrenkijker, een verrekijker of zelfs je blote ogen.

Jeffrey Bout geeft sinds zijn studie sterrenkunde vele lezingen, cursussen en gastlessen over het heelal. Daarnaast is hij werkzaam als presentator bij het Amsterdamse Artis planetarium en als docent Elektrotechniek bij de Hanze hogeschool.

​

Sprekers: Nico Jonker & Jasja Dekker - 21:30-21:55

Kerkuilen: bron van informatie en plezier

​

De kerkuil is een van de meest succesvolle boerenlandvogels. Deze prachtige, nachtactieve vogel was bijna verdwenen uit Nederland, maar de laatste 35 jaar bezig met een spectaculaire comeback. Daarbij geholpen door honderden actieve uilenbeschermers, die nestkasten ophangen en onderhouden, broedsels controleren en jongen ringen. Zo verzamelen ze ook nog een schat aan data. Verder produceren kerkuilen braakballen die heel geschikt zijn voor onderzoek naar kleine zoogdieren. Honderden vrijwilligers pluizen jaarlijks duizenden uilenballen en determineren de schedels van muizen en spitsmuizen. Samenwerking tussen uilenbeschermers en zoogdieronderzoekers ligt dus voor de hand. Want op die manier kunnen we erachter komen wat die kerkuilen uitspoken in het duister van de nacht? Nico Jonker en Jasja Dekker schijnen daar een lichtje op.

Jasja Dekker (Kerkuilenwerkgroep Nederland) geeft inzicht in overleving, dispersie en nachtelijke vluchten en toont wat er gebeurt in de nestkast, met beelden van Beleef de Lente.

Nico Jonker (Jaar van de Woelmuis Noord-Holland) presenteert de resultaten van dertig jaar braakballen pluizen. Hoe gaat het met de Noordse woelmuis en hoe gebruiken de kerkuilen het landschap.

​

Spreker: Maaike van der Zanden - 21:55-22:20

Paddentrek in de spotlight

Nachtelijke verlichting kan dieren die ’s nachts actief zijn verstoren. Onder deze dieren valt de gewone pad, een erg lichtgevoelige soort die bijna overal in Nederland voorkomt. Deze pad is bekend door de jaarlijkse paddentrek: binnen enkele dagen trekken duizenden padden vanuit hun overwinteringsplek naar het water om te paren en eitjes te leggen. 
Onderweg komen ze vaak verlichting tegen, waaronder wegen. Hoe reageren ze op dit kunstlicht? Worden ze erdoor aangetrokken, waardoor ze langere tijd op gevaarlijke wegen besteden? Vormt het licht een barrière die hun trek kan verstoren, of is het juist een (tijdelijke) redding van een wisse dood in het verkeer? En vooral: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de paddentrek zo min mogelijk wordt verstoord? Mogelijk biedt de kleur van het licht een deel van de oplossing.
 

​​